Związki frazeologiczne

miłość lesbijska - termin mający określać intymne związki łączące dwie kobiety. Pojęcie wywodzi się z komedii attyckiej, która wyśmiewała Safonę jako osobę nieobyczajną. W ten sposób powstała legenda o wynaturzeniach stosunkach erotycznych łączących poetkę z dziewczętami.
chimeryczny charakter - od chimery, potwora, łączącego cechy lwa, kozy i węża. Przen. kapryśny, dziwaczny, nieprzewidywalny
jabłko niezgody - jabłko z napisem Dla najpiękniejszej rzucone przez boginie niezgody, Eris. O rozstrzygnięcie sporu, która z bogiń: Hera, Atena czy Afrodyta ma je poproszono Parysowi. Ten w zamian za obietnicę otrzymania za małżonkę najpiękniejszej kobiety , Heleny - oddał je Afrodycie. Przen. źródło, przyczyna powaznych konfliktów
czapka niewidka - szyszak Hadesa, czyniący go niewidzialnym. Przen. Magiczna czapka
koń trojański - pod koniec 10 roku wojny Grecy pozorując rezygnację z oblężenia opuścili podzamcze pozostawiając olbrzymiego, drewnianego konia. Trojanie wprowadzili dar do miasta nie wiedząc, ze kryje się w jego wnętrzu oddział rycerzy achajskich. Ci pod osłoną nocy otworzyli bramy miasta, co doprowadziło do upadku Ilionu. Podstępny, niebezpieczny dar, ukryte niebezpieczeństwo, chytry podstęp.
koszula Dejaniry - umierający centaur Nessos chcąc zemścić się na Heraklesie polecił jego żonie swą krew, jako środek zapewniający trwałą miłość męża. Nasączona jadem koszula paliła ciało herosa przyczyniając się do cierpień
kraina cieni - Hades. Przen. świat umarłych, niewidzialnych.
znaleźć się w labiryncie - budowla o niezwykle skomplikowanym układzie korytarzy, która na polecenie Minosa została zaprojektowana i zbudowana na Krecie przez Dedala. Budynek stał się miejscem zamieszkania Minotaura
męki Tantala - kara jaka spotkała króla, który zaprosiwszy bogów na ucztę zaserwował im potrawę sporządzoną z ciała własnego syna. Uwięziony w Tartarze cierpiał głód i pragnienie. Przen.: straszliwe cierpienia
wyrocznia delficka - świątynia Apollina w Delfach. Przen. wizja, jasnowidzenie
nić Ariadny - dar królewny kreteńskiej, który umożliwił Tezeuszowi odnalezienie drogi powrotnej z labiryntu. Przen.: sposób na wyjście z trudnej sytuacji
nić żywota - Mojra Kloto przędzie niż żywota (wg Hezjoda). Przen. los, przeznaczenie.
Nike - symbol zwycięstwa, tryumfu, istoty, która niesie szczęśliwą wieść o wygranej. Jej posag umieszczano na dziobach okrętów.
Olimpijski spokój - w czasie starożytnych igrzysk przerywano walki i wojny. Przen. powaga, panowanie nad emocjami.
Orfeusz i Eurydyka - Orfeusz król i śpiewak tracki, syn muzy Kaliopy tak cierpiał po śmierci ukochanej żony, że bogowie postanowili ją mu zwrócić. Postawiono jeden warunek: Orfeusz nie mógł na nią spojrzeć dopóki nie ujrzą światła dziennego. Ten jednak nie potrafił się powstrzymać i utracił ukochaną na zawsze.
woda letejska - od Lete, rzeki zapomnienia w Hadesie. Przen. rzeka zapomnienia.
Pegaz - skrzydlaty koń Zeusa )od uderzenia jego kopyta miało wytrysnąć źródło Hipokrene, z którego woda dawała natchnienie poetom);
dosiąść Pegaza - próbować sił w poezji, pisać wiersze.
pępek świata - wg mitów świątynia w Delfach miała być środkiem świata. Przen. ironicznie : najważniejsza osoba, rzecz.
piękna Helena - żona Menelaosa, króla Sparty. Jej porwanie stało się bezpośrednią przyczyna wojny trojańskiej.
pola elizejskie - raj
powrót do Itaki - z Odysei; przen.: powrót do ojczyzny, domu
puszka Pandory - z mitu o Pandorze (wspaniałym dziele Hefajstosa). Przen. spotęgowane zło, nieszczęście.
pyrrusowe zwycięstwo - od imienia króla Epiru, Pyrrosa; przen.: zwycięstwo opłacone nadmiernymi ofiarami.
Sfinks - potwór o ciele lwa, twarzy i piersi kobiecej i skrzydłach ptaka. Porywał ludzi i rzucał w przepaść, oznajmiwszy wpierw, że będzie tak czynił póki ktoś nie rozwiąże jego zagadki. Wybawicielem Teb został Edyp
męki Tantala - król Tantal pragnąć upewnić się o wszechwiedzy bogów poczęstował ich potrawą sporządzona z ciała syna. Oburzony Zeus przywrócił chłopcu życie, ale wyrodnego ojca skazał na wieczny głód i pragnienie. Synonim cierpienia, od którego nie ma ucieczki
wróżba Tejrezjasza - ślepy wróżbita. Stracił wzrok w młodości, gdy ujrzał Atenę w kąpieli, w zamian Zeus dał mu życie siedem razy dłuższe niż zwykłym ludziom.
tytaniczna praca - wyczerpująca, bardzo ciężka praca
wejść na Parnas - górę Parnas uważano za siedzibę poezji i muzyki; przen.: osiągnąć sukces (np. literacki)
z tarczy albo na tarczy - z Plutarcha; spartańska matka w ten sposób zwracała się do syna idącego na wojnę, słowa te oznaczają: zwycięż albo padnij.
paniczny strach - przerażenie
pięta Achillesa - matka herosa, boginka morska Tetyda, aby zapewnić synowi nieśmiertelność, wykąpała go w źródle uodparniającym ciało na wszelkie rany. Jednak zanurzając dziecko, trzymała je za piętę, która pozostała nieodporna. Przen.: słaby punkt
puszka Pandory - Pandora wytwór zręcznego Hefajstosa, otrzymała ją w posagu od Zeusa. Skuszony uroda kobiety otworzył ją brat Prometeusza. Przen.: źródło nieszczęść, kłopotów wynikających z chciwości
róg obfitości - róg kozy Almatei, której mlekiem został wykarmiony Zeus. Młody bóg pobłogosławił go i od tej pory napełniał się wszystkim, czego zapragnął ten, kto go posiadał
stajnia Augiasza - oczyszczenie stajni nie uprzątanej przez 30 lat było jedną z 12 prac Heraklesa. Przen.: miejsce szczególnie zaniedbane
syzyfowa praca - bezowocna, daremna praca. Król Koryntu uchodzący za najbardziej przebiegłego ze śmiertelników (patrz: esej A. Camus Mit o Syzyfie), który nie tylko nie bał się bogów, ale potrafił ich przechytrzyć (ujawniał boskie tajemnice, uwięził bożka śmierci Tanatosa, wymknął się z Hadesu i żył długie lata na ziemi). Za karę musiał wtaczać głaz pod górę, a gdy ten był u szczytu, spadał i Syzyf od początku podejmował wysiłek.
węzeł gordyjski - kunsztowny węzeł z łyka złożony w świątyni Zeusa przez Gordiosa I. Przen. zagmatwany problem, skomplikowana sprawa.
drakońskie prawo - prawo niezwykle surowe, mające charakter zemsty. Określenie wywiedzione od imienia prawodawcy i reformatora, Drakona
woda letejska - od Lete, rzeki zapomnienia w Hadesie. Przen. rzeka niepamięci
Wyrocznia delficka - świątynia Apollona w Delfach. Przen. jasnowidzenie, wizja.
złote jabłko - jabłko z napisem Dla najpiękniejszej rzucone przez Eris, by skłócić obecne na weselnej uczcie Herę, Atenę i Afrodytę. Parys, w zamian za obietnicę zaślubienia najpiękniejszej kobiety, Heleny, ofiarował je Afrodycie.