Nowatorstwo poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej

Jednym z głównych jego czynników jest "odpatetyzowanie" i "uzwyczajnienie" wiersza - zerwanie z nastrojowością według przepisu młodopolskiego. Źródłem lirycznym stają się wydarzenia dnia codziennego, powszednie realia, którym Pawlikowska potrafi nadać przekonującą rangę poetycką: "Czas jak to Czas, krawiec kulawy, z chińskim wąsem, suchotnik żwawy, coraz to inne skrawki przed oczy mi kładzie, spoczywające w ponurej szufladzie. Czarne, bure, zielone i wesołe w kratki, to zgrzebne, szare płótno, to znów atłas gładki.". Rezygnacja z fałszywej wzniosłości charakteryzuje również lirykę miłosną Pawlikowskiej. Ambicją poetki jest stworzyć nową zupełnie konwencję tego typu poezji. Nie wystarczał jej opis uczucia - zyskało ono bowiem rangę problemu psychologicznego i intelektualnego.

Pawlikowska to racjonalistka, widzi ona i umie przekazać ziemski i zmysłowy charakter swoich uczuć. Za dowód tych rygorów uznać wypadnie chociażby formę i styl wierszy, szczególnie zaś dla nowej konwencji reprezentatywnych "Pocałunków". Pawlikowska okazuje się mistrzynią poetyckiej miniatury, opartej na jednej i głównej metaforze - nie tylko odnowicielką gatunku (po Kochanowskim czy Morsztynie), ale w zasadzie jego twórczynią w nowoczesnej poezji polskiej.

Poprzez miniaturę, poprzez jej aforystyczny i zwięzły styl, potrafi ona przekazać różnorodny zestaw zainteresowań i uczuć. Rolę pierwszorzędną grywa w tym poetyckim epigramacie pointa. Utwór bywa na ogół obrazkiem, bardziej opisem sytuacji niż refleksją. Cały ciężar poznawczy spoczął przeto na poincie, zadziwiająco trafnej i zróżnicowanej, właściwie bardzo bliskiej dowcipowi. Konstrukcja dowcipu i konstrukcja dobrej metafory leżą bowiem obok siebie, nie tylko u Pawlikowskiej. Oto przykład pointy celowo prozaicznej:

Kiedy indziej pointa uzyskuje walor tragiczny, patetyczny: "Uśmiechnięci, obojętni i zdrowi, krążycie spokojni w pobliżu, jak trawę żujące krowy, wkoło kogoś, co umiera na krzyżu." ("Krowy") Wreszcie obrazek-miniatura, która stanowi punkt wyjścia pointy refleksyjnej:

Tego typu technika obdarzyła jednocześnie Pawlikowską możliwością dystansu i ironicznego spojrzenia:

Była Pawlikowska równie doskonałą poetką natury. Ukazuje zresztą dwa jej oblicza, dwie wersje: ziemską i, powiedzielibyśmy dzisiaj, kosmiczną. Wersja pierwsza wyrażała się w próbach - leśmianowskiego nieco - zjednoczenia z przyrodą:

Kosmiczny obraz natury to z kolei dowód rozczarowania sprawami ziemskimi, to koncepcja poetyckiej ucieczki od świata rzeczywistego: