Do napisania Przedwiośnia posłużyły autorowi liczne materiały (gazety, podróże, dogłębne analizowanie środowisk), co nadało powieści realistyczny charakter. Niewątpliwym walorem stało się literackie bogactwo opisów natury. W powieści zawarł Stefan Żeromski własne przemyślenia dotyczące sytuacji w kraju (początek XX w.) i jej ocenę z kilku różnych punktów widzenia przez poszczególne warstwy społeczne. Efektem nałożenia się tych dwóch idei jest próba ustosunkowania się autora do ówczesnej rzeczywistości.

Estetyka przejawia się głównie w kontrastujących ze sobą zestawieniach obrazów. Jest zatem chłopska miejscowość Chłodek, biedna i zacofana, są komornicy, chłopi bez ziemi i jest także Nawłoć – majątek ziemski, Arkadia, której mieszkańcy żyją w dobrobycie, wolny czas spędzając na rozmaitych rozrywkach, a głównie przy stole.

Łącznikiem między estetyką a obrazem politycznym jest już sam tytuł. Z jednej strony wyraża porę roku (okres przesilenia), z drugiej – okres przejściowy. Uzyskanie przez Polskę niepodległości pociąga za sobą problem nowego kształtu kraju – jakiego, nie wiadomo. Wizja szklanych domów jest jedną z odpowiedzi (dostatnie, szczęśliwe życie w równości), drugą koncepcją jest wprowadzenie powolnych reform (Szymon Gajowiec), w oparciu o program pozytywistyczny (elementy socjalizmu utopijnego). Trzecim rozwiązaniem jest rewolucja, przed którą Żeromski chce przestrzec – sama zmiana u steru władzy nie zmienia zasadniczej konstrukcji państwa. Ostrzeżenie jest kierowane także przeciwko wojnie domowej (zbyt pochopne i bezkrytyczne przyjmowanie komunizmu). Wizja szklanych domów (pisana w czasie zaprzeszłym – styl biblijny) jest kontrastem wobec niepokoju wewnętrznego ojczyzny. Główny bohater Cezary Baryka urodził się Rosji, ale jest Polakiem. Po wielu perypetiach i przykrych życiowych doświadczeniach (śmierć matki, a później ojca) przybywa do Polski, gdzie jako przybyły „z zewnątrz” ma szansę na dystans wobec wszelkich przemian zachodzących w kraju. Ta pozbawiona głębokiej więzi emocjonalnej wizja państwa pozwala zestawić ze sobą różnorodność działań na gruncie politycznym. Konfrontacja wyobraźni z faktami dodaje całej powieści dynamiki i ostrości obrazu. Końcowa scena, w której Cezary przyłącza się do pochodu na Belweder, także jest dwuznaczna: Baryka idzie bowiem sam. Wiatr wiał suchy i odmienny – słowa te pojawiają się w końcowym rozdziale i stanowią pewnego rodzaju klucz do całej powieści. Zafascynowanie dorobkiem kultury połączone z koncepcjami naprawy kraju składa się na jej wielopłaszczyznową wymowę, a zestawienie faktów z wizjami próbuje dać odpowiedź na pytanie: w jakim kierunku powinno teraz kształtować się państwo? Będąc w Nawłoci, obserwuje Baryka życie ziemiaństwa oraz służby i chłopstwa. Znając przebieg i skutki rewolucji, obawia się, że może ona wstrząsnąć ówczesną Polską, doprowadzając do przewrotu w stosunkach społecznych. Z niepokojem patrzy więc na próby bratania się ziemiaństwa z chłopstwem. Jest podejrzliwy wobec lojalności i doceniania wysiłków arystokracji przez lud, który może je interpretować jako zachętę do rewolucji. Narastający niepokój zapowiada tragizm nadchodzących wydarzeń. Stopniowe piętrzenie się znaków ostrzegawczych przeplata się z nieustającym dylematem wyjścia z opresji, co kształtuje głównie część I i III (genealogia społeczeństwa oraz ideowa bohatera). W części II przeważają opisy realiów życia i problemów różnych warstw społecznych. Mimo tak głębokiej koncepcji, Żeromski miejscami traktuje temat zbyt powierzchownie, z braku materiałów (dziennikarskie relacje przyjaciół), co prowadzi do niepełnego, wręcz stereotypowego ukazania epoki. Skróty są jednak zrekompensowane dynamiką kompozycji, która przede wszystkim świadczy o wartości dzieła. Pod względem estetyki najważniejsza jest część II – Nawłoć, w której ambitny autor prezentuje swój kunszt pisarski. Porzuca sprawy polityczne, zajmując się obrazem środowiska ziemiańskiego, ale również chłopskiego. Pojawia się tutaj bardzo urozmaicony język (duża ilość przymiotników), opisy przyrody, dialogi i monologi wewnętrzne, jak również opisy życia we dworze – miłości, muzyki.