Fascynacja krajobrazem tatrzańskim i jej impresjonistyczny obraz w twórczości Tetmajera.

1) Dla modernistów Tatry stały się swoistym azylem w ucieczce od pesymistycznych nastrojów, od przygnębienia i rozpaczy. Były niemal Mekką dla młodopolskich artystów. Nazywano więc Tatry "swobody katedrami" (Nowicki), "kościołem polskiej ziemi" (Miański). Do Zakopanego ponadzaborowej duchowej stolicy Polski ściągali zewsząd artyści, aby na łonie natury szukać ukojenia i wytchnienia od cywilizacyjnych zagrożeń. Kontakt poetów z tatrzańską przyrodą zaowocował wieloma tekstami.

2) Impresjonizm jako styl w literaturze
impresjonizm - kierunek ten zapoczątkowany został w malarstwie. W 1874 roku w Paryżu otworzono wystawę, na której grupa młodych malarzy - impresjonistów zaprezentowała swoje obrazy (Monet, Manet, Degas, Renoir, Cezanne). Ich obrazy wywołały wiele krytycznych opinii. Nowatorska technika polegała na zredukowaniu obiektywnej rzeczywistości do podstawowych barwnych elementów (impresjonistów). Ich zdaniem świat jest dynamiczny, zmienia się, dlatego też starali się on uchwycić daną chwilę, przelotną grę światła i cienia. Przedstawiony obraz był bardzo subiektywny na zasadzie "jak to widzę". Obrazy stanowiły mozaikę barwnych punktów i plam, a istotą impresjonizmu było uchronienie danej chwili, swoistej gry światła i cienia, migocących barw. W literaturze technika ta polegała na rejestrowaniu przeżyć. Zwracano uwagę na zmienność nastroju, eksponowano bogatą kolorystykę krajobrazu, stosowano często zasadę synestezji.

"Widok ze Świdnicy do Doliny Wierchcichej" (Tetmajer)
Wiersz ten obrazuje pejzaż widziany okiem podmiotu lirycznego, który znajduje się na szczycie Świdnicy i spogląda w spokojna i cichą dolinę. Nastrój jaki dominuje to : spokój, cisza, kontemplacja, nostalgia, tęsknota, wydaje się, ze nastąpiło całkowite ukojenie podmiotu lirycznego jakiego znaliśmy z wierszy dekadenckich. Wyciszenie namiętności i cierpień podmiotu lirycznego jest skutkiem tzw. obrazowania onirycznego (czyli upodobniającego do snu np. drzemie, senny, cisza). Przepiękne widoki ze szczytu góry, zaprezentowane są przy pomocy obrazowania impresjonistycznego. Na "senną zieleń gór" zlewają się światła mgieł, w dolinie płynie lśniący się w słońcu potok, przypominający "srebrno tęczowy sznur". Las ma kolor ciemnozielony, gdzieniegdzie bieli się w tej zieleni głaz. Ponad doliną rozwieszona zostaje srebrzystoturkusowa cisza. Krajobraz wydaje się lekko zamglony, prześwietlony słonecznymi promieniami. Wydaje się, że podmiot liryczny poddał się ulotnemu nastrojowi chwili, że uroda gór przyniosła chwilowe ukojenie, okazuje się jednak,, że znów bierze górę smutek, nostalgia, żal. W wierszu tym spotkaliśmy się ze zjawiskiem synestezji.

"W lesie" (Tetmajer)
Obrazy tworzące ten wiersz są niezwykle proste, błękitne niebo, łąka, strumyk, las, jaskółka. Zostały one świadomie dobrane w taki sposób by wywołać u odbiorcy wrażenie swojskości, ładu, spokoju i piękna. Kontury przedstawionych przedmiotów są niewyraźne. W wierszu zwracają uwagę epitety przymiotnikowe, nazywające subtelne oddanie barw : szmaragdowy, zielony, błękitny. Te wyżej wymienione kolory nie są stałymi cechami przedmiotów. Są to raczej wrażenia wzrokowe powodowane określonym chwilowym oświetleniem, słońce, które nadaje odcień szmaragdowej ciemnej zieleni drze. Wartość emocjonalną tych epitetów wzmacnia inwersja składniowa np. "w srebrne objętej ramy", występuje synestezja "błękitne zadumienie". Wiersz ten cechuje jednolitość nastrojowa np. "cicho, jasno, sennie", ale nie nuda ponieważ przedstawiony krajobraz ożywia "ognistych pęk promieni". Występuje również typowa dla poezji młodopolskiej psychizacja krajobrazu, który jakoby czuje i przeżywa.

"Melodia mgieł nocnych" (Tetmajer)
Tytuł utworu scalony jest niejako z ulotną chwilą wyrażeń nad stawem Gąsienicowym w porze nocnej. Odnosi się niemal z otaczającą go przyrodą. Całe zjawisko tańca mgieł opisane jest jakby od wewnątrz tzn. nie bezpośrednio przez podmiot liryczny, ale przez owe uosobione mgły. Podmiot liryczny sprawia wrażenie jakby wyzwolił się z własnej ciemności, aby wraz z wiatrem i mgłami unosić się nad przepaściami. W zasobie słownym tego wiersza zwraca uwagę wielość form czasownikowych i określeń, lekkość przedmiotów z którymi bawią się mgły np. puchem z mlecza, sów pierzem puszystym. Nocny krajobraz jest pełen barw. Mrok rozjaśnia księżyc i gwiazdy. Poeta zarejestrował nawet przelotny moment szumy drzew i wiatru, błysk spadającej gwiazdy, przelot sowy i nietoperza. Celem tej techniki obrazowania było uchwycenie nastroju niepowtarzalnej i ulotnej chwili, a także oddanie piękna krajobrazu, lekkości i zwiewności mgieł. Dzięki zastosowaniu określonych środków stylistycznych poeta uzyskał zamierzony efekt malarski.

Środki stylistyczne wykorzystane przy opisie krajobrazu
a) epitety określające efekty wizualne np. głąb błękitną tęczą blasków, gwiazd promienie
b) epitety określając efekty węchowe np. kwiatów woń
c) epitety określające efekty dźwiękowe np. "melodia mgieł nocnych, cicho, cicho, limb szumy powiewne, w smerkowym szept borze"
d) powtórzenia całych wersów, sugestia refrenu, wyrazów cicho lećmy
e) z fleksyjnych środków stylistycznych poeta wykorzystał czasowniki niedokonane w trybie rozkazującym przez to zapowiada czynności, które dopiero nastąpią. Brak jest form czasu teraźniejszego i przeszłego.

Powrót