Charakterystyka porównawcza "Znad ciemnej rzeki..." L. Staffa i "CREDO" A. Słonimskiego.

Oba wiersze są pochwałą młodości. Ukazują jaką ona winna być.

W "Znad ciemnej rzeki.." podmiot liryczny jest jednostkowy, dojrzały, patrzący na wiek z punktu widzenia człowieka doświadczonego, który wiele przeżył. W pierwszej zwrotce podmiot liryczny rysuje się jako człowiek w podeszłym wieku ."Rzeka" jest symbolem życia a "ciemna rzeka" -styks, symbolizuje schyłek życia. Podmiot liryczny przypomina sobie czasy młodości - "wiatr przylata... i wspomnień woń przynosi". Wspomnienia są jednak odległe, "mgliste". Synestezja "Woń wspomnień" służy podkreśleniu iż wspomnienia nie są zbyt wyraziste. Metafora "pamięć maluje przeszłe lata" przywołuje dawne czasy, oddaje kolorystykę wspomnień. Młodość była dla podmiotu lirycznego okresem szczęśliwym tak jak dla starożytnych greków rajem była arkadia "Jak raj anielski dawni Włosi". Podmiot liryczny jest człowiekiem dojrzałym, mówi językiem wyszukanym. "Kark, miecz" elementy militarne służące podkreśleniu dynamiczności młodego wieku a także walkę jaka zachodzi w człowieku w tym okresie. Młody człowiek ma zawsze "pęd podróży" ,który pozwala mu poznawać i badać wszystko co nieznane. Kieruje się ryzykiem i potrzebą chwili, a nie rozumem i przemyśleniami -"Płomień na ostrzu smukłej dzidy". Poetyzm "W szatach burzy" określa nam młodość jako burzliwa i niebezpieczną. Podmiot przywołuje "Kolchidę" - mit bohaterski. Forma wiersza ukazuje Staffa jako klasyka. "Dzikie porywy" świadczą o tym, że w młodości człowiek kieruje się emocjami, które mu towarzyszą. "Zapędy" - plany jakie snuł podmiot w młodości nie były racjonalne, gdyż określa je epitet "dzikie". "Zuchwałość butna i wyniosła"- podmiot stwierdza ,że młodość ma reakcje nie zawsze pozytywne. Człowiek w młodości jest pewny siebie, nie słucha rad innych, jest ponad wszystko "wyniosły...". Niedopowiedzenie symbolizuje dalszy ciąg młodości, podkreśla dynamizm tego wieku. Lecz młodość to nie tylko czas szczęścia. "Wreszcie manowce, winy, błędy"- życie to także klęski i zawinienia, których nie da się w młodości uniknąć. Młodość opisana jest w sposób metaforyczny. "Połamane wiosła" symbolizują niemożność spełnienia wcześniejszych planów. "W ruinach pająk sieci snuje" - wszystkie te plany runęły nie są już podejmowane. "Czas każe płacić wiosny długi" - wiosna oznacza młodość, za której winy trzeba ponosić karę w dojrzałym wieku.

Ujawnia się wprost podmiot liryczny, liryka wyznania. "Lecz nie żałuję, nie żałuję"- podmiot nie żałuje czynów popełnionych w młodości i stwierdza, że za drugim razem wszystko zrobiłby tak samo. Powtórzenie służy podkreśleniu, że podmiot nie żałuje doświadczenia jakie zdobył w młodości. "Szaleństwa młodości"- młodość jest nie do okiełznania i zawsze jest i będzie taka sama. Nie da się tego zmienić. Podmiot liryczny stwierdza, że mimo tych wszystkich zawirowań i czynów popełnionych w młodości to jest ona jednak "mądrzejsza od mądrości I rozumniejsza od rozumu". Paradoks ten jest oksymoronem służącym pokazaniu irracjonalności młodości.

Antoni Słonimski w "CREDO" pisze natomiast jaka powinna być według niego młodość. Sam tytuł jest znaczący oznacza poglądy, przekonania, zasady wyznawane, sformułowane przez kogoś. Podmiot liryczny ukazuje materialność świata. "Łotrem jest, kto w młodości znosi kompromisy"- zabarwienie negatywne. Podmiot liryczny pogardza konformistami. Łotrem jest również ten kto zadowala się w młodości bogactwem i przepychem "kogo nęci brzuch pełny lub wypchana kiesa..". Kto nie posiada wyniosłych romantycznych marzeń jest również potępiony. Młody człowiek ,który nie posiada własnych ideałów do których dąży a "zadowala go pełna misa" jest dla podmiotu lirycznego "godzien wzgardy". Potępiony jest ten kto w młodości nie podejmuje walki "mieczami śmiałości". Młody człowiek musi mieć marzenia przerastające możliwości. Określenia z dziedziny militarnej oddają w obu wierszach waleczność i dynamizm młodości. Słonimski potępia ludzi cichych i skrytych, nie posiadających górnolotne myśli "kto nie lata jak orły - a stąpa jak lisy!". Młodość powinna być bez ograniczeń. Młody człowiek nie może kierować się rozumem i doświadczeniem - "kogo wstrzyma w zapędzie ostrożności kresa". Podmiot zachęca do postawy czynnej. Młodość powinna być dynamiczna, nagła, nieugięta i nieokiełznana. "Fale pruć chyżo jak łódka wikinga"- przechodzić trzeba przez życie szybko i zwinnie. Młody człowiek powinien dążyć do poznawania świata "śmiałym okiem w najdziksze przenikać ostępy". Wszystko to trzeba zrobić w młodości. Okres starości podmiot nazywa okresem tępym. W podeszłym wieku człowiek traci wzniosłe ideały "los orle skrzydła łamiący na strzępy" ,i przyjmuje świat takim jakim jest .

Cechą starości jest ostrożność. Młodość trzeba przeżyć nim straci się marzenia na rzecz przesytu materialnego - "zanim nie zmieni piór skrzydlatych na pióra flaminga".

W obu wierszach występuje pochwała młodości. Staff pisze o młodości z punktu widzenia człowieka dojrzałego. Poeta przypomina sobie różne oblicza młodości i stwierdza że wszystko przeżyłby tak samo jeszcze raz. Słonimski mówi jaka młodość powinna być. Poeta zachęca do postawy czynnej, odrzuca postawę bierną, która jest raczej cechą starości. Przez życie powinno przechodzić się szybko, dynamicznie. Podmiot liryczny w "CREDO" nie ma gorzkich doświadczeń. Obaj poeci nawiązują do klasycyzmu.

"CREDO" jest sonetem. Układ rymów ABBA. Występują wykrzyknienia .W wierszu występuje duża ilość epitetów: pełny brzuch, wypchana kiesa, złote ostrze, pełna misa, nagła młodość, ostra klinga, pruć chyżo, śmiałe oko, najdziksze ostępy, przezorna starość, tępy wiek, pióra skrzydlate, pióra flaminga . Powtórzenia: " kto nie marzy, jak ten z Cervantesa", "stąpa jak lisy" , "ostra jako klinga".

"Znad ciemnej rzeki..." - układ rymów ABAB. Duża ilość epitetów: ciemna rzeka, mgliste wspomnienia, przeszłe lata, anielski raj, dawni Włosi, smukła dzida, dzikie porywy, dzikie zapędy, butna i wyniosła zuchwałość, połamane wiosła. Powtórzenia: "maluje przeszłe lata, jak raj anielski dawni Włosi". Oba wiersze są bogate w środki stylistyczne.

Powrót