Tomasz Judym
Jest synem lichego szewca z ul. Ciepłej w Warszawie. Ma brata Wiktora. Dzieciństwo jego jest trudne, wraz z innymi dziećmi bawi się w błocie, aż do dnia przyjazdu ciotki Pelagii, której Tomasz się bardzo podoba i zabiera go do siebie. Jest o to zazdrosny jego brat Wiktor. Jednak życie Tomasza wcale nie jest takie wspaniałe jak mogłoby się wydawać. Ciotka prowadzi hulaszczy tryb życia, wcale nie interesuje się chłopcem. Przychodzi do niej mnóstwo znajomych, grają w karty, piją. Tomasz jest chłopcem na posyłki, do froterowania i czyszczenia posadzek, mycia garnków i rondli. Pewnego dnia ciotka wynajęła pokój studentowi Płacił niedużo i miał obowiązek uczyć Tomasza. Tomasz najczęściej sypiał w przedpokoju na sienniku, gdyż goście siedzieli do późna w nocy. Wszyscy go bili, wyśmiewali, ciotka, służąca, lokatorowie, stróż. Lekcje odrabiał w kuchni, na stole zastawionym rondlem wśród ziemniaków i masła. Po ukończeniu gimnazjum Judym wstąpił na medycynę w Warszawie a potem studiuje w Paryżu. Spotyka tu Niewadzką z wnuczkami i nauczycielką. Towarzyszy im w zwiedzaniu Wersalu. Po powrocie do kraju wygłasza referat u Czernisza pt. "Kilka uwag w sprawie higieny" . Nie jest on przyjęty tak jak tego oczekiwał, a poza tym prywatna praktyka lekarska też go nie zadowala. Przyjmuje więc ofertę dr Chimelnickiego i obejmuje posadę lekarza w eleganckim zakładzie leczniczym w Cisach. Tutaj z wielkim entuzjazmem poświęca się pracy, zakochuje się w Joannie Podborskiej. Po pewnym czasie na skutek kłótni z Krzywosądem na temat stawu zostaje zwolniony z posady. Zrozpaczony wyjeżdża do Warszawy. Na stacji przesiadowej spotyka poznanego w Paryżu inżyniera Korzeckiego. Za jego namową jedzie do Sosnowca, gdzie w jednym z przedsiębiorstw przyjmuje posadę lekarza. Mieszka u Korzeckiego. Aby zagłuszyć ból zwiedza kopalnię, widzi nieludzkie warunki pracy ludzi i koni. Coraz więcej myśli o Joasi, próbuje pisać do niej list. W końcu ona przyjeżdża. Joasia snuje plany urządzenia przyszłego domu, wspólnej pracy dla biednych. Jednak Judym oświadcza, że muszą się rozstać, choć on ją bardzo kocha. Rezygnuje z osobistego szczęścia poświęcając się idei. Joasia zrozpaczona opuszcza go i wyjeżdża. Powieść kończy obraz rozdartej sosny symbolizującej wewnętrzne rozdarcie Judyma.

1) Judym podobnie jak Żeromski i jego pokolenie kształtował się w okresie pozytywizmu, który wywarł na niego duży wpływ. Z tego powodu w kreacji Judyma znajdujemy pewne cechy charakterystyczne dla bohaterów tego okresu. Jego wykształcenie zawodowe ma charakter utylitarny, Judym może wykorzystać je aby pomagać innym ludziom. W swoim życiu realizuje on program pozytywistyczny - pracy organicznej i pracy u podstaw - leczy wszystkich, także najbiedniejszych. Wierzy w to, że każdy niezależnie od pochodzenia ma szansę bycia w życiu kimś. W pracy jest bardzo zaangażowany, zdyscyplinowany.

Jednak jego odczyt wygłoszony u dr Czernisza ma charakter antypozytywistyczny Mówiąc o higienie i zdrowiu najbiedniejszych zdecydowanie przeciwstawia się filantropi jednorazowej dobroczynności. Uważa, że najbiedniejszych należy otoczyć stałą opieką, zagwarantować im pracę, a na pracodawcy wymusić świadczenia na rzecz pracujących.

2) W kreacji Judyma znaleźć można też cechy romantyka np. bunt przeciwko złu świata, niezgoda na stosunki panujące w świecie, wrażliwość, uczuciowość,, heroiczna wierność sobie i swoim zasadom, samotność, bezkompromisowość. Dowodem tego ostatniego jest fakt, że Judym jest nieomal fanatykiem ścisłej prawdy (np. dane liczbowe w referacie "Mrzonki"). Wydaje mu się, że musi spłacić zaciągnięty u klasy z jakiej się wywodzi dług, naiwnie wydaje mu się jednak, że jest to możliwe tylko i wyłącznie wtedy gdy poświęci się tej pracy samotnie "otrzymałem wszystko co potrzeba... Muszę oddać com wziął. Ten dług przeklęty.. Nie mogę mieć ani ojca, ani matki, ani żony, ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do serca z miłością, dopóki z oblicza ziemi nie znikną te podłe zmory. Muszę wyrzec się szczęścia. Muszę być sam jeden, żeby obok mnie nikt nie był, nikt mnie nie trzymał.".