"Zmierzch"
Głównym tematem opowiadania są dzieje bezrolnego chłopa wyrobnika Walka Gibały. Gibała służył u dawnego dziedzica, ale u nowego dię nie utrzymał (ponieważ ujmował pół garnca owsa swej parze koni i szedł wieczorem do szynkarza Berlina za tytoń, bibułkę lub kapkę gorzałki wymienić). Ponieważ Gibała często przymierał głodem i jedynym co posiadał była wolność osobista, postanowił zatrudnić się u nowego dziedzica. Ten to z wąwozu znajdującego się w okolicy postanowił zrobić staw rybny. Walek z pracą (wywożeniem ziemi wiązał wielkie nadzieje. Żeromski ukazał ciężką, wyniszczającą pracę chłopa i jego żony, strwożonej przy tym o los dziecka samotnie zostawionego w zamkniętej izbie. Prośba jej o powrót do domu zostaje przez męża odrzucona, bo nie wypracowali jeszcze wyznaczonej przez niego normy. Zapadający zmrok jest jakby jeszcze jednym bohaterem utworu. Potęguje on nastrój przejmującej nędzy i zabójczej pracy chłopskiej rodziny, jest tłem dramatu.

"Zapomnienie"
Głównym bohaterem jest Wicek Obala, który podczas polowania dziedzica i gajowego na kaczki, zostaje nakryty w mieszczańskim lesie. Pomimo, że przyjechał po cztery deski na trumnę dla syna, tamci straszą go, że zaskarżą go o kradzież. Aby udowodnić gajowemu i dziedzicowi, że mówi prawdę prowadzi ich do stodoły, gdzie leżą zwłoki 15 - letniego syna. Jest on tak samo chudy, wynędzniały, chodzą po nim już muchy. Następnie narrator opisuje chłopców strącających z drzew pisklęta wrony i wyrywających im nóżki (które mogą sprzedać leśniczemu za 3 grosze). Obraz ten nie jest przypadkowy. Wrona nie może nic zrobić, lata jedynie nad chłopcami. Podkreśla tutaj autor nierozerwalny związek człowieka z przyrodą.

"Rozdziobią nas kruki i wrony"
Naturalistyczny charakter ma w opowiadaniu tym opis śmierci chłopa i konia. "Wrona skoczyła na głowę zabitej szkapy, podniosła łeb do góry, rozkraczyła nogi jak drwal, zabierający się do rąbania, nakierowała dziób prostopadle i jak żelaznym kilofem palnęłą nim martwe oko trupa. Ta preparowała żebro, inna szczypała nogę, jeszcze inna rozrabiała ranę w czaszce".

1) Naturalizm był kierunkiem bardzo popularnym w Młodej Polsce. W opowiadaniach Żeromskiego wymienionych wyżej zastosowana została technika naturalistyczna.
a) człowiek elementem natury, zależy od jej praw
b) motywacja oparta na zjawiskach przyrodniczych, walka o byt - "Zmierzch"
c) demaskowanie ludzkiej nędzy i krzywdy - "Zmierzch", "Zapomnienie"
d) fotograficzna wierność szczegółów
e) odtwarzanie przypadkowych drastycznych sytuacji (wyrzucanie z gniazd piskląt, próba dostania się wron do mózgu Winrycha)

2) Cel zastosowania techniki naturalistycznej
a) zwiększa to ekspresję utworu
b) uwrażliwia czytelnika na krzywdę i nędzę ludzką