Literatura każdej epoki związana jest ściśle z życiem danego narodu, oddaje jego problemy i zajmuje wobec nich określone stanowisko. Pisarze okresu renesansu umieli je dostrzec i w trosce o dobro ojczyzny zwracali na nie uwagę w swoich utworach. Los warstw społecznych interesował żywo jednego z najwybitniejszych publicystów polskiego renesansu Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Jego program był największym osiągnięciem myśli demokratycznej w dobie odrodzenia, ponieważ uwzględniał wszystkie dziedziny życia polityczno - społecznego. Swoje projekty reform zawarł w dziele zatytułowanym "O poprawie Rzeczypospolitej" . W pięciu księgach omawia zasady obyczajów, wojny, praw, życia kościelnego i szkolnego. Modrzewski uważał, ze celem państwa jest zapewnienie obywatelom spokojnego i szczęśliwego życia. Domagał się równości wszystkich wobec prawa sądowego i zmiany prawa o karze za mężobójstwo. Oburzał Modrzewskiego fakt, że szlachcic za zabicie człowieka płaci karę pieniężną a chłop za to samo przewinienie musi oddać głowę. Modrzewski posiadał gruntowne wykształcenie teologiczne, prawne, filozoficzne. Odważnie rozważał funkcję państwa. Domagał się ujednolicenia cen, miar i wag aby bronić biednych przed krzywdą i wyzyskiem. Chcąc rozwiązać problem bezdomnych proponował zakładanie instytucji opiekuńczych. Bardzo ostro potępiał wojny zaborcze. Domagał się zmian w nauczaniu młodzieży, jak również żądał godziwego wynagrodzenia dla uczących. O nauczycielach mówił że należy ich szanować tak samo jak lekarzy czy przeciwników bo "nauka przynosi wielkie korzyści". Modrzewski przedstawił w swym utworze zasady życia społecznego, politycznego, religijnego i obyczajowego wedle jakich powinno być zorganizowane doskonałe państwo. Chciał to wprowadzić w życie narodu ponieważ był gorącym patriotom i całym sercem pragnął uchronić ojczyznę od upadku. Postępowanie szlachty polskiej inspirowało twórczość poety polskiego odrodzenia Jana Kochanowskiego. Poeta oburzał się na krótkowzroczność polityczną szlachty polskiej i jej opieszałość w obronie granic Polski oraz na rozkład moralności obywatelskiej. Wyraz tych uczuć znajdujemy w "Pieśni o spustoszeniu Podola", " Pieśni o dobrej sławie", "Pieśń o cnocie" i w pierwszym polskim dramacie "Odprawa posół greckich". "Pieśń o spustoszeniu Podola", mówi o XVI wiecznej Polsce, która nie ma stałej armii ponieważ szlachta nie chciała się opodatkować na rzecz wojska. Toteż kiedy Tatarzy napadli na Podole bez żadnego wysiłku spalili je, a ludność wyprowadzili, bo nie miał kto bronić Ojczyzny. Poeta oburzony tym faktem że barbarzyński naród jakim byli Tatarzy, ośmielił się podnieść rękę na Polskę. Dlatego apelował do szlachty polskiej o opodatkowaniu się na rzecz wojska. Poeta znał jednak tę egoistyczną, niefrasobliwą szlachtę i nie wierzył, że jego apel odniesie zamierzony efekt, dlatego z dużą dozą sceptyzmu zakończył pieśń mówiąc o charakterze Polaków; "Cieszy mię ten rym; "Polak mądry po szkodzie "Lecz jeśli prawda nas zbodzie Nową przypowieść Polak sobie kupi, Że i przed szkodą i po szkodzie głupi". Patriotyczna troska o losy kraju znalazła jednak najpełniejszy wyraz w "Odprawie posłów greckich" Jana Kochanowskiego. Uogólniając zawartą tam myśl Atenor nie mówi wprost o Polsce, lecz sięgnął do mitu o wojnie trojańskiej, "Iliady" Homera. Na przykładzie Troi pokazał, że państwo może upaść nie tylko na skutek najazdu wroga, lecz przyczynić się do katastrofy mogą sami obywatele. W postaci Atenora, który doprowadził do wojny Greków z Trojańczykami, uprowadzając ze Sparty piękną Helenę, pokazał, że prywata, egoizm, brak troski o dobro państwa może doprowadzić kraj do upadku. W zasadniczy konflikt dramatu wprowadza nas autor już w pierwszej scenie dyskusji Atenora z Aleksandrem. Młody książe trojański chcąc zatrzymać Helenę, próbuje Atenora - głównego opozycjonistę - najpierw przekupić, potem zastraszyć, a następnie wmawia mu, że ustąpienie Grekom narazi na szwank dobre imię Trojańczyków. W postaci Atenora stworzył autor wzór obywatela - patrioty, stawiającego dobro ojczyzny ponad własne, prywatne interesy. Konflikt ukazany w dramacie oraz przewidywanie katastrofy grożącej Troi może być traktowane jako ostrzeżenie pod adresem ludzi odpowiedział za losy Polski. Świadczy o tym szereg polskich realiów, występujących w utworze; jak nazwy godności, sposób przeprowadzenia narady itp. Wyraziste głosy krytyczne i ostrzegawcze zawarte są w wypowiedziach chóru "Wy którzy Pospolitą Rzeczą władacie ..." oraz w mowie Ulissesa, który rozgoryczony woła "O nierządne królestwo i zginienia bliskie, gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość ma miejsce, a wszystko złotem kupić trzeba.". Ostrej krytyce podał poeta brak poszanowania prawa, brak jednomyślności i rozsądku politycznego, warcholstwo, przekupstwo, prywata i egoizm. Wyrazem troski autora o przyszłe losy ojczyzny jest apel do rządzących Polską by uczciwie spełniali swe obowiązki wobec państwa. O obywatelskiej postawie Jana Kochanowskiego świadczyć może, także "Pieśń w cnocie". Autor wyraża myśl, że główną cnota człowieka jest usiłowanie dbania o dobro Ojczyzny "A jeśli komu droga otwarta do nieba, tym co służą Ojczyźnie". Patriotyczny charakter ma również "Pieśń o dobrej sławie" gdzie czytamy ; "Służmy poczciwej sławie, a jako kto może Niech ku pożytku dobra spólne go pomoże". Pieśń mówi nam, że człowiek powinien myśleć o ważnych sprawach dla całej ludzkości. W pierwszych czterech zwrotkach pisze o ludziach pióra, kaznodziejach o księżach. Następne zwrotki ukazują przykłady tych, którzy zdobywają sławę przez służbę Ojczyźnie. Literatura polskiego renesansu jak wynika z powyższych rozważań była wyrazem troski poetów o sprawiedliwość społeczną i przyszłe losy Rzeczypospolitej. Uświadamiała, że człowiek nie żyje sam dla siebie, ale że ma obowiązki wobec ojczyzny i społeczeństwa.