1. Epopeje średniowieczne:

- "O Karolu Wielkim i jego 12 palladynach" - epopeja francuska
- "O królu Arturze i rycerzach okrągłego stołu" - epopeja angielska oparta na podaniach celtyckich
- "O karłach i Nibelungach strzegących skarbu w Repcie" - epopeja niemiecka
- "Słowo o wyprawie Igora" - epopeja rosyjska

2. Nowe gatunki wprowadzone przez literaturę średniowieczną:

kronika - gatunek prozy historiograficznej historiografia, opowieść o przeszłości, najczęściej z pozycji świadka lub na podstawie bezpośredniej relacji, podająca wypadki w sposób chronologiczny, łącząca relację o wydarzeniach z rozważaniami moralnymi, sięgająca po legendy i wiedzę historyczną; w kronice pojawiają się pewne cechy literackie: pierwiastki fikcji, narracyjność, niektóre obiegowe wątki epiki rycerskiej.

żywot, legenda - opowieść narracyjna o przeszłości, wierszem lub prozą, wprowadzająca elementy fantastyki i cudowności, zwłaszcza w rozpowszechnionych w średniowieczu legendach o życiu świętych.

kazanie - (homilia) przemówienie o treści religijnej, wygłaszane podczas nabożeństwa, objaśniające teksty religijne i zawierające pouczenia moralne; kazania średniowieczne (np. "Kazania gnieźnieńskie" wprowadzały realia życia codziennego w celu ilustrowania nauk moralnych; w okresie reformacji kazania przybrały charakter utworów literackich, niekoniecznie pełniących funkcje użytkowe; w okresie baroku najsłynniejsze stały się "Kazania sejmowe" P. Skargi, który w profetycznym (proroczym) tonie przeciwstawił ideały heroizmu i patriotyzmu wzorom życia ziemiańskiego.

modlitewnik - zbiór modlitw w formie książki.

psałterz - zbiór pieśni religijnych (psalmów).

psalm - pieśń biblijna, przeznaczona do śpiewania z towarzyszeniem instrumentów strunowych, opiewająca wielkość i dobroć Boga, wyrażająca podziękowanie, prośbę, błaganie, niekiedy sięgająca w przeszłość i wyciągająca z niej nauki (psalmy historyczne) lub mówiąca o przyszłości aż po koniec świata (psalmy mesjańskie), często o treści pouczającej lub pokutnej, zwrócona do Boga lub do zbiorowości, którą wzywa do wspólnej modlitwy, często również sławiąca Boga w formie trzecioosobowej.

dialog - w literaturze staropolskiej gatunek przedstawiający rozmowę dwóch lub więcej osób, przeznaczony dla teatru.