Z jednej strony epoka średniowiecza to czas wojen religijnych, obfitujący w ponure rozmyślania o śmierci, z drugiej zaś strony jej wkład w rozwój wielu dziedzin sztuki, kultury i cywilizacji jest bardzo duży.

Filozofia
W czasach średniowiecza działało dwóch największych filozofów chrześcijańskich - św. Augustyn (IV - V w.) i św. Tomasz z Akwinu (XIII w.), twórca tomizmu.

Piśmiennictwo
Piśmiennictwo polityczne i histograficzne - traktaty Pawła Włodkowica (1370-1434) "O władzy papieża i cesarza w stosunku do niewiernych", "O zakonie Krzyżaków i o wojnie Polaków przeciwko wymienionym braciom" (pisane po łacinie). Włodkowic w swoich pismach przeciwstawiał się szerzeniu chrześcijaństwa drogą przemocy zbrojnej. Przeczy to rozpowszechnionej wizji średniowiecznego fanatyzmu i braku refleksji. Jan Ostroróg (1436-1501) w utworze "Memoriał w sprawie uporządkowania Rzeczypospolitej" przedstawił światłe myśli i podjął temat stosunków między władzą królewską a kościelną, sądownictwa i obronności państwa. Postulował wzmocnienie władzy królewskiej i uniezależnienie jej od papiestwa. Europejska literatura średniowieczna przyniosła także takie arcydzieła, jak "Boska komedia" Dantego, "Wielki testament" Franciszka Villon (największe osiągnięcie średniowiecznej liryki francuskiej, uważane za dzieło na pograniczu średniowiecza i renesansu).

Sztuka i architektura
Między XI a XIII wiekiem w Europie powstało wiele znakomitych dzieł sztuki romańskiej. W późnym średniowieczu zrodził się styl gotycki, związany z kulturą rycerską, mieszczańską i dworską. Najwybitniejszymi dziełami gotyku są: freski i obrazy Giotta, ołtarz Wita Stwosza (rzeźba). Dominującym tematem w sztukach plastycznych była problematyka religijna, ale twórcy nawiązywali też do motywów antycznych.